W tym kontekście pisze się też o triangulacji lub monitorowaniu. Poniżej przedstawiamy wybrane definicje dotyczące tego obszaru. Z uwagi na różne ujęcia omawianej problematyki, prezentujemy czasem więcej niż jedną definicję opisującą to samo pojęcie.
Ewaluacja (evaluation)
„Ewaluacja jest to zbieranie i wykorzystywanie informacji w celu odpowiedzi na pytania dotyczące Twojego programu. Jest to sposób na zdobycie większej ilości informacji o programie, niż było dostępnych przed przystąpieniem do jego realizacji”.
Źródło: J. D. Hawkins, B. Nederhood, Podręcznik ewaluacji programów profilaktycznych. Nadużywanie substancji uzależniających i inne problemy społeczne, tłum. K. Okulicz-Kozaryn, K. Ostaszewski, A. Pisarska, IPiN, PTP Pracownia Wydawnicza, Warszawa-Olsztyn 1994, s. 14.
„Ewaluacja (…) to systematyczne gromadzenie informacji o programie w celu umożliwienia podejmowania decyzji o przyszłości programu (np. kontynuacji, replikacji, modyfikacji, zaniechaniu)”.
Źródło: Z. B. Gaś, Profilaktyka w szkole, WSiP S. A., Warszawa 2006, s. 203.
„Ocena wartości (jakości) jakiegoś obiektu lub (projektowanego, wdrażanego albo zakończonego) procesu (np. programu profilaktycznego, edukacyjnego, terapeutycznego)”.
Źródło: M.J. Sochocki, Prezentacja rezultatów drugiego etapu ilościowych badań ewaluacyjnych „Szkoły dla rodziców i wychowawców” (edycji wrzesień–grudzień 2007) oraz zogniskowanych wywiadów grupowych z absolwentami „Rodzeństwa bez rywalizacji”, „Zeszyty Metodyczne”, nr 9, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2009, s. 47.
Ewaluacja demokratyczna (democratic evaluation)
„Nastawiona jest na uwzględnienie różnych interesów i punktów widzenia uczestniczących w niej stron zgodnie z ich własną definicją i interpretacją. Ewaluator jest w tym przypadku nie tyle osobą formułującą oceny, ile pośrednikiem w wymianie informacji, przekonań i doświadczeń, i to w sposób, który nie pozbawia nikogo kontroli nad ich użyciem i interpretacją”.
Źródło: L. Korporowicz (opr.), Słownik ważniejszych pojęć, w: L. Korporowicz (red.), Ewaluacja w edukacji, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997, s. 278.
Ewaluacja formatywna (formative evaluation)
Jej celem jest optymalizacja ewaluowanego programu – podniesienie jakości, doskonalenie, wybór rozwiązań ocenianych za najwłaściwsze.
Por. M.J. Sochocki, Ewaluacja jako dyskurs – wybrane aspekty ewaluacji projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, „Trzeci Sektor”, nr 7, 2006, s. 91.
Ewaluacja konkluzywna/wyników (summative evaluation)
„Koncentruje się na analizie rezultatów lub skutków programu poprzez wykrycie wszystkich znajdujących się w polu analizy konsekwencji o planowanym i nieplanowanym charakterze. Wnioski z tych analiz w postaci konkluzji uzupełnione są często rekomendacjami dotyczącymi przyszłych programów lub decyzji”.
Źródło: L. Korporowicz (opr.), Słownik ważniejszych pojęć, w: L. Korporowicz (red.), Ewaluacja w edukacji, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997, s. 279.
Ewaluacja procesu
„Ewaluacja procesu jest najbardziej elementarną formą oceny podejmowanych działań. Jej przedmiotem jest właśnie proces wdrażania projektu. W polu zainteresowania są (zaplanowane i niezaplanowane) działania mające związek z realizacją projektu podejmowane przez jego twórców, wykonawców i odbiorców oraz informacje o osobach zaangażowanych w projekt”.
Źródło: M. J. Sochocki, Ewaluacja jako dyskurs – wybrane aspekty ewaluacji projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, „Trzeci Sektor”, nr 7, 2006, s. 90-91. Niekiedy ewaluacja procesu bywa utożsamiana z monitoringiem, np. realizacji programu profilaktycznego.
Ewaluacja wewnętrzna projektu
Prowadzenie ewaluacji wyłącznie przez osoby, które są zaangażowane w tworzenie i wdrażanie projektu.
Por. M. J. Sochocki, Ewaluacja jako dyskurs – wybrane aspekty ewaluacji projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, „Trzeci Sektor”, nr 7, 2006, s. 90.
Ewaluacja zewnętrzna projektu
Prowadzenie ewaluacji wyłącznie przez osoby, które nie są zaangażowane w tworzenie i wdrażanie projektu.
Por. M. J. Sochocki, Ewaluacja jako dyskurs – wybrane aspekty ewaluacji projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, „Trzeci Sektor”, nr 7, 2006, s. 90.
Triangulacja (triangulation)
„Zabieg metodologiczny polegający na »oświetlaniu« przedmiotu badań z możliwie różnych stron i uwzględnianiu odmiennych punktów widzenia w celu ich wzajemnej weryfikacji, dopełnienia, relatywizacji, ale i dookreślenia. Metoda często stosowana w studium przypadku”.
Źródło: L. Korporowicz (opr.), Słownik ważniejszych pojęć, w: L. Korporowicz (red.), Ewaluacja w edukacji, Oficyna Naukowa, Warszawa 1997, s. 280. Czasem wyróżnia się następujące typy triangulacji: danych, badacza, teoretyczną i metodologiczną. Por. K. Konecki, Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s. 86.
Opracowanie: Jac.
